Minggu, 07 Juli 2013

Sunan Tembayat



Ki Ageng Pandanarang II

Semarang kalebu kutha kang makmur ing jamane Ki Ageng Pandanarang I jumeneng. Panjenengane tansah emut marang ajarane para wali ing paprentahane. Ki Ageng Pandanarang I utawa Ibnu Abdullah iku murid Sunan Bonang lan Sunan Ampel. Panjenengane didhawuhi Sunan Bonang ambabat alas kang saiki dadi papan aran Semarang.
Ki Ageng Pandanarang I kagungan putra cacah nem. Sadurung seda, panjenengane ngendikan, “Anak-anakku, yen ingsun tilar donya, terusna lelakon syiar agama Islam. Aja pisan-pisan sira ninggalake ajarane para wali. InsyaAllah uripmu mulya ing donya lan akerat.”
Sawise  panjenengane seda Raden Kaji, putra mbarepe, angganteni dadi Adipati Semarang kaaran Ki Ageng Pandanarang II.

Raden Kaji jumeneng udakara 16 taun. Ing jaman paprentahane kang wiwitan panjenengane tansah eling marang Gusti uga ajaran para wali. Nanging ing sawijining dina , sawise biyunge uga seda, panjenengane lali. Raden Kaji kedanan bandha donya awit uripe tansah reja.
“Kepriye ya, carane kareben kasugihanku mundhak terus? Awit rama lan biyung tansah peparing terus, mesthi branane kadipaten iki kalong.”
Awit Semarang reja makmur lan papan dununge kang strategis, akeh para saudagar saka manca kang labuh lan nganakake niyaga ana Semarang. Kahanan mangkono dingerteni Raden Kaji lan andadekake pajenengane migunakake kanggo nambah bebranane kanthi dadi mendring.
Saliyane dadi mendring, Raden Kaji uga dadi pedhagang gedhe kang nyade barang-barang ing rega larang banget. Panjenengane mudhun, ngawasi lan anggatekake kahanan pasar.
“Ki sanak, ketoke dodolanmu kurang payu. Ana apa?”
“Nuwun, Kanjeng Adipati. Sadean kula kirang payu awit saudagar manca menika nyade lamgkung mirah reginipun. Kamangka anggen kula nyade reginipun sampun pantes.”
“O, mangkono kahanane.”
“Ngapunten, Kanjeng. Kula nyuwun ngapunten. Ngeten, kula badhe nyambut arta mangke kula gantos ing dinten sanes.”
“O, ngono. Ora apa-apa, nanging mbesuke kudu kokbalekake saanakane.”
“Matur nuwun, Kanjeng.”
Banjur ing saudagar manca panjenengane uga nawakake pitulungan arupa dhuwit.
“Nuwun, Kanjeng.”
“Dodolanmu laris temen. Isih awan wis entek-entekan.”
“Inggih, Kanjeng. Mbokmenawi awit reginipun langkung mirah. Nuwun sewu, Kanjeng. Samenika wonten peken badhe pados menapa?”
“O ya. Aku mung kapengin ngerti kahanane rakyatku. Aku uga arep nawani pitulungan marang wong kang mbutuhake.
Keleresan, Kanjeng. Menawi kepareng kula badhe nyambut arta.”
“Ya ora apa-apa, nanging ana anakane.”
“Boten menapa-menapa awit kula mbetahaken sanget kagem kulak kathah.”
Raden Kaji seneng atine awit akeh saudagar kang kerimuk gelem nampa utangane. Ora amung bakul lokal nanging uga pedhagang manca kang akeh-akehe saka negri Cina. Saya suwi bakul-bakul utawa pedhagang lokal uga manca sansaya akeh kang utang marang Raden Kaji. Raden Kaji seneng awit bandhane tambah terus. Nanging kasenengan mangkono ora bisa dirasakake dening pedhagang kang utang marang Raden Kaji. Akeh kang padha bangkrut awit kudu ambalekake dhuwit wadon kang manak-manak dhuwur. Ana bakul nganti adol kabeh dhasarane mung kanggo mbayar utang marang Raden Kaji.
Ing Demak Bintoro, para wali nganakake rembugan kang mbahas kahanan formasi wali ing paprentahan Demak. Sedane Syeh Siti Jenar nyebabake kekosongan posisi. Ing rembugan, uga mbahasa sapa kang bisa angganteni Syeh Siti Jenar. Sunan Kalijaga ngajukake panyarwe supaya Raden Kaji kang angganti. Nanging para Sunan ora nampa panemu Sunan Kalijaga awit tumindake Raden Kaji kang lali marang pepadhange dalan. Sunan Kalijaga tetep ing panemune.
“Ngapunten, Ki. Mangke kula ingkang bakal tanggel jawab andadosaken Raden Kaji emut.”
“Ya wis yen mengkono karepmu. Para Wali wis sarujuk bilih sing bakal angganteni Syeh Siti Jenar iku Raden Kaji, putrane Ki Ageng Pandanarang.”
“Inggih, Ki. Benjing kula enggal-enggal medhal saking Demak tumuju Semarang. Nyuwun pandonganipun.”
Esuke Sunan Kalijaga ninggalake Demak Bintoro saprelu nyadharake Raden Kaji sing wis kedanan bandha donya lan lali akerat.
Sarawuhe ing Semarang, panjenengane nyamar dadi tukang suket. Saben dina panjenengane ngumpulake suket kanggo pakan jaran lan sapi. Sawijine dina panjenengane nawakake suket ing plataran kabupaten Semarang.
“Nuwun, Ki sanak. Kula badhe nawakake suket kagem pakan.”
“O, nggih mangga.”
“Ngapunten, Kanjeng Adipati. Kula gadhah suket kagem pakan. Kersaa panjenengan mundhut dhateng kula.”
“Ya wis, ora ngapa. Prajurit, jupuka sukete kaki iku kanggo pakan jaran!”
“Kasinggihan, Kanjeng.”
“Matur nuwun sanget, Kanjeng.”
Sawise suket mau dituku, banjur dibongkar dening tukang jaran. Pranyata ing jerone suket mau ana emas sakepel sing pating kumeclap. Raden Kaji ngerti ana emas kang ditemokake tukang jarane. Emas sakepel mau banjur diakoni dening sang bupati dadi duweke. Kahanan kaya mangkono iku kedadeyan nganti pirang-pirang. Saengga andadekake emas sing ditampa wis mesthi akeh banget. Iku andadekake panjenengane sansaya srakah lan umuk.
“Kaki, sira asale saka endi?”
“Nuwun, Kanjeng. Kula saking Jabalkat.”
Krungu mangkono Raden Kaji kaget awit Jabalkat kuwi papan sing banget adohe saka Semarang. Banjur Raden Kaji nguncalake dhuwit sakepel.
“Ngapunten, Kanjeng. Kula boten mbetahaken arta saking panjenengan.”
“Apa karepmu tumindak mangkono. Wong tuwa ora ngerti tata!”
“Menawi kula kapengin emas, kula saged pados piyambak kanthi macul siti.”
“Wong tuwa wis mambu lemah kok isih umuk. Eling!”
Sunan Kalijaga enggal-enggal macul lemah ing ngarepe. Kanthi gedhe lan kuwasane Sang Maha Wikan sanalika lemah kang kepacul dadi sakepel emas. Raden Kaji banget kaget manahe. Dheweke ngalembana yen wong tuwa ing ngarepe dudu sembarang wong.
“Sejatine sampeyan iku sapa?”
“Ingsun Sunan Kalijaga, salah sijime wali saka Demak Bintoro.”
Krungu kaya mangkono iku, sang bupati sadhar lan  age-age njaluk ngapura ngenani apa sing wis dadi kaluputane. Raden Kaji kapengin dadi muride Sunan Kalijaga. Banjur Sunan Kalijaga menehi syarat yen Raden Kaji kudu ngumbara mangidul menyang Jabalkat.
“Raden Kaji, sira pilih kamulyan apa kautaman? Yen kamulyan ateges sira kapengin kuwasane ing Semarang. Dene kautaman sira kudu gelem nindakake dakwah.”
“Kula milih kautaman Kanjeng Sunan. Kula kapengin andadosaken bapak ingkang sampun swargi boten kuciwa dhateng putranipun.”
“Yen mangkono, sira daksandhingake karo Nyi Kaliwungu. Bubare palakrama sira kekaro banjur tindakna ngumbara menyang Jabalkat.”
“Matur nuwun, Kanjeng Sunan.”
 Sunan Kalijaga enggal ninggalake Semarang arep ngadhep marang Sultan Demak, lan ing wektu sing ditemtokake dheweke arep teka nemoni kekarone ing Jabalkat.
Raden Kaji ninggalake kadipatene banjur kaparingake marang adhine Raden Kanoman ingkang ajejuluk Ki Ageng Pandanarang III. Raden Kaji lan garwane, Nyi Kaliwungu ninggalake Semarang. Nanging sadurunge, Raden Kaji wis ngelingake yen pangumbaran mengko ora entuk nggawa bandha donya. Nanging pepeling iku ora digagas. Nyi Kaliwungu tetep nggawa maneka manik tanpa dingerteni Raden Kaji.
Ing tengah dalan ana wong ala cacah loro kang namatake Raden Kaji lan garwane. Ing sawalike wit gedhe wong loro mau maspadakake tindake Raden Kaji lan garwa. Kekarone ngerti yen sing wadon nduweni bandha. Age-age kekarone nyedhaki.
“Ki sanak menika sinten?”
“Ora usah kakehan omong. Bandha apa nyawa?”
“Dadi kaki sakloron arep mbegal?”
“Kowe wis ngerti mangkono, age uculna bandhamu!”
“Ingsun ora nggawa apa-apa. Amung sandhangan iki kang nempel ana awak.”
“Ora percaya!”
Perampok mau banjur ngetokake goloke. Arep dikalungna marang Raden Kaji lan garwa. Age Raden Kaji ngetokake kanuragan kanggo ngalingi tindake para pambegal mau.
“Ayo, age serahna bandhamu!”
“Wong kok kaya wedhus, dikandani ora percaya!”
Sanalika pambegal mau malih rupa. Sirahe arupa sirah wedhus dene badhane tetep manungsa. Wong iku aran Sambang Dalan. Ngerti mangkono, Sambang Dalan age njaluk apura marang Raden Kaji lan jaluk tulung dibalekake kaya wiwitane. Dene begal sijine mlayu ninggalake Sambang Dalan.
“Dhuh Kisanak, sepurane... Apuranen aku. Aku emoh wujudku mangkene.”
“Yen mengkono, sira kudu melu aku menyng Jabalkat. Ing kana sira bakal bali kaya wiwitan.”
Sambang Dalan banjur kapengin ngenger, dadi muride Raden Kaji. Satekane ing Jabalkat Sambang Dalan sregep, tansah nindakake apa-apa kang didhawuhi Raden Kaji.
Sawise udakara sesasi ana Jabalkat, Sunan Kalijaga nemoni Raden Kaji lan garwa uga Sambang Dalan. Awit wis gelem tenanan anggone nindakake kabeh jejibahan, dheweke kaparingi gelar kaaran Syeh Domba. Banjur Raden Kaji uga paring apura lan wujude Sambang Dalan bali kaya wiwitan.
Ing Jabalkat Raden Kaji diajari ilmu hakiki yaiku sangkan-paraning dumadi. Sawise kasil nguwasani ilmu hakiki Raden Kaji kadhawuhan ngislamake warga kang ana ing Tembayat kono. Sadurunge ninggalake Raden Kaji Sunan Kalijaga paring jejuluk marang Raden Kaji aran Sunan Tembayat.
Sunan Tembayat direwangi Syeh Domba mangun mesjid cilik ing pucuke Jabalkat. Swara adzan mesjid cilik iku keprungu nganti Demak Bintoro. Age Sultan Demak ndhawuhi Sunan Kalijaga nemoni Sunan Tembayat supaya mindhahake mesjid iku.
“Dhimas Raden Kaji, ingsun mrene kadhawuhan Sultan Demak kinen mindhah mesjid iki.”
“Kenging menapa kedah dipunpindhah, Kanjeng Sunan?”
“Ingsun ora ngerti apa kang njalari. Saiki pindhahen mesjid iki. Ing ngendi tibane golokku iki, ing kono sira mangun mesjid.”
“Kasinggihan. Kanjeng Sunan.”
Golok banjur diuncalake, tiba ing perenge gunung Jabalkat. Banjur Sunan Tembayat direwangi pandhereke mangun mesjid ing papan kono. Mesjid iku kaaran mesjid Golo/Gala.

-------------------cerita di atas merupakan rekonstruksi dengan berbagai sumber----------------------

Tidak ada komentar:

Posting Komentar